Plagiocefalia

Jeśli czytasz ten artykuł, to prawdopodobnie zauważyłeś u swojego dziecka asymetrię główki. Na wstępie chciałabym Cię uspokoić- asymetrie główki zwykle są „ułożeniowe“ i odwracalne. Trzeba jednak szybko zgłosić się do osteopaty pediatrycznego, najlepiej przed 6 miesiącem życia.

Bardzo rzadko plagiocefalia może być związana z przedwczesnym zarośnięciem szwów lub kraniosynostozą. Przedwczesna synostoza jednego lub kilku szwów czaszkowych może być wynikiem uwarunkowań genetycznych lub metabolicznych. Zrośnięty szew nie pozwala na wzrost kości, a kształt czaszki odzwierciedla tę anomalię.

W populacji ogólnej częstość występowania kraniosynostozy szacuje się na zaledwie 1 na 2100 –3000 żywych urodzeń; diagnozuje się ją za pomocą badań obrazowych. W pierwszej kolejności USG przezciemiączkowe i USG szwów czaszkowych.

Dzieci z kraniosynostozą powinny być ściśle monitorowane przez neurochirurga dziecięcego pod kątem oznak i objawów zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego. Leczenie może wymagać zabiegu chirurgicznego, szczególnie w ciężkich przypadkach.

 

 

a) zrośnięcie szwu strzałkowego powoduje dolichocefalię (długogłowie lub skafocefalię (czaszkę  łódkowatą)

b) zrośnięcie szwu wieńcowego – czaszka wieżowata

c) zrośnięcie szwu czołowego- czaszka klinowata lub trójkątna

d) asymetryczne zarośnięcie szwów, zwykle szwu wieńcowego- czaszka skośna lub asymetryczna- skośnogłowie- plagiocephalia

 

Jednostronna synostoza szwu lambdoidalnego lub wieńcowego skutkuje odpowiednio tylną lub przednią plagiocefą. Chociaż jakikolwiek szew może być zaangażowany w plagiocefalię synostotyczną, prawdziwa synostoza lambdoidowa z tylną plagiocefalią rzadko występuje i stanowi tylko 3,1% wszystkich synostoz.

 

Jak odróżnić plagiocefalię ułożeniową od plagiocefalii wynikającej z zarośnięcia szwu?

 

Częstą przyczyną plagiocefalii ułożeniowej jest wrodzony kręcz szyi. Jeśli plagiocefalia wynika z kręczu- dziecko będzie miało trudność w czynnym i biernym obrocie głowy.

W przypadku zarośnięcia szwu- ruchomość szyi nie będzie zakłócona.

a) plagiocefalia ułożeniowa

b) plagiocefalia wynikająca z jednostronnie zarośniętego szwu węgłowego

 

Obserwuj położenie uszu- wskazują na pozycję kości skroniowych. W przypadku plagiocefalii ułożeniowej ucho znajdujące się po stronie spłaszczenia potylicznego jest przesunięte bardziej do przodu niż ucho po przeciwnej stronie. Jeśli ucho jest przemieszczone bardziej do tyłu po spłaszczonej stronie, dalsze badania diagnostyczne są uzasadnione, ponieważ przemieszczenie może być oznaką plagiocefalii synostotycznej. Ten objaw nie jest jednak wyłącznym wskaźnikiem.

 

Wpływ plagiocefalii na rozwój dziecka:

Po urodzeniu kość potyliczna składa się z czterech części, a każda z kości skroniowej z trzech części. Kiedy występuje spłaszczenie potylicy, deformacja jest widoczna w części płaskonabłonkowej potylicy, w której wystąpił ucisk; jednak siły ściskające zostały skierowane również na niewidoczne części kości potylicznej, chrząstkozrost przedni wewnątrzpotyliczny, który znajduje się między dwiema częściami kłykciowymi. Kiedy dochodzi do takiego ucisku, kłykcie potyliczne najczęściej są asymetryczne.

Kanały podjęzykowe zlokalizowane są obustronnie w bocznych częściach kości potylicznych. Zawierają nerwy podjęzykowe, które zapewniają ruchomość języka. Siła uciskająca po jednej stronie kości potylicznej może mieć wpływ na funkcję motoryczną języka, powodując problemy, takie jak trudności ze ssaniem!

Asymetria podstawy czaszki może również wpływać na kształt jej otworów, co może powodować różne neuropatie związane z uciskiem na nerw      i uciskami na naczynia. Otwory szyjne (prawy zwykle większy niż lewy), zawierają nerw językowo-gardłowy (CN IX), nerw błędny (CN X), nerw dodatkowy (CN XI) oraz zatoki skaliste dolne, żyłę szyjną wewnętrzną i tętnicę oponową tylną. Od tych struktur zależy szerokie spektrum funkcji. Ucisk CN IX jest związany ze zmienionym czuciem gardła, gardzieli, migdałków podniebiennych, cewy gardłowo-bębenkowej (PT) i tylnej jednej trzeciej części języka. Zaburzenia CN X powodują szeroki zakres objawów, w tym dysautonomię, kolkę i regurgitację. Według Magouna „szew potyliczno-sutkowy i otwór szyjny powinny być uważane za istotne w przypadku „wymiotowania”.

 

 

Kompresja CN XI może zaburzyć dopływ motoryczny do górnej i środkowej części mięśnia czworobocznego oraz do mięśnia sutkowo-mostkowo-obojczykowego.

CN XI może również wpływać na połykanie poprzez wpływ na mięśnie zwieracze gardła, które otrzymują zasilanie nerwowe z czaszkowej części nerwu dodatkowego.

Dzięki powstałej asymetrii w podstawie czaszki wyczuwalna jest różnica napięcia między dwoma mięśniami MOS. Istnieje wiele przyczepów mięśniowo-powięziowych na podstawie czaszki, które mogą być podobnie dotknięte, co skutkuje wieloma dysfunkcjonalnymi wzorcami w odległych obszarach. Asymetryczne napięcia w mięśniu czworobocznym i półkolcowym głowy mogą powodować dysfunkcje kręgosłupa piersiowego. Asymetrie mięśnia rylcowo-gardłowego i rylcowo-gnykowego mogą wpływać na gardło, a mięsień rylcowo-językowy może dysfunkcyjnie wpływać na język.

Siły ściskające przyłożone do głowy płodu wpływają również na kości skroniowe. Kiedy spłaszczenie potyliczne występuje po jednej stronie, kość skroniowa i ucho przesuwane są do przodu, a część wyrostka sutkowatego jest ściskana. Deformację tę można wykazać za pomocą tomografii komputerowej podstawy czaszki. Długa oś części skalistej kości skroniowej przesunięta zostanie w kierunku płaszczyzny czołowej, umieszczając w ten sposób kość skroniową w pozycji przypominającej rotację zewnętrzną.

W części skalistej kości skroniowej osadzone są części kostne rurki gardłowo-bębenkowej i aparat przedsionkowy. Siły ściskające działające na kość skroniową mogą zwiększać ryzyko zapalenia ucha. U dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha stwierdzono, że kostna część rurki gardłowo-bębenkowej, pionowa część napinacza mięśnia podniebiennego oraz wyrostek sutkowaty są mniejsze niż normalnie.

Dysfunkcja kości skroniowej może mieć dalsze konsekwencje. Dzieci z plagiocefalią są bardziej narażone na zaburzenia przetwarzania słuchowego, które, prowadzi do subtelnych problemów związanych z rozwojem mózgu w późniejszych latach szkolnych. Problemy te obejmują zaburzenia językowe i trudności w uczeniu się a także deficyty uwagi. U dzieci z plagiocefalią również częściej występują zaburzenia snu.

 

Niemowlęta z plagiocefalią są mniej aktywne podczas snu na plecach niż niemowlęta bez plagiocefalii, które aktywnie się poruszają, obracając głowę i tułów po osiągnięciu charakterystycznych cech rozwojowych Z drugiej strony, niemowlęta śpiące na wznak nie muszą używać swoich mięśni górnej części tułowia i obręczy barkowej. W konsekwencji następuje opóźnienie w zdobywaniu wczesnych etapów rozwoju motorycznego. Raczkowanie, pełzanie, siedzenie i czworakowanie są opóźnione, co przyczynia się do dalszego osłabienia mięśni tułowia. Również skolioza została powiązana z plagiocefalią, w której spanie na wznak było zidentyfikowane jako czynnik sprawczy.

W Holandii, gdzie od 1989 r. zalecana jest pozycja do spania na plecach, około 2,4% dzieci w wieku 2–3 lat ma ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa i/lub plagiocefalię.

Co ciekawe, zwyczaj karmienia dziecka butelką po tej samej stronie wydaje się przyczyniać do asymetrycznej rotacji odcinka szyjnego kręgosłupa. Naprzemienne karmienie butelką z prawej i lewej strony jest w koniecznością dla każdego dziecka, zwłaszcza niemowląt z plagiocefalią.

Plagiocefalia to nie tylko problem estetyczny ale należy pamiętać, że szkielet twarzy dostosowuje się do asymetrii podstawy czaszki. Asymetrie i dysharmonie twarzy są związane z plagiocefailią.

Po stronie spłaszczenia potylicznego kość szczękowa rozwija się gorzej. Redukcja ta jest proporcjonalna do stopnia deformacji tylnej części potylicznej.

Wzrost nerwowo-czaszkowy i trzewno-czaszkowy występuje w różnym tempie. W konsekwencji kompensacyjne zaburzenia rozwojowe trzewno- czaszkowe pojawią się później w dzieciństwie niż pierwotna przyczyna – plagiocefalia, dlatego związek ten nie jest powszechnie uznawany. Natomiast powinien być wzięty pod uwagę jako jedna z przyczyn potrzeby leczenia ortodontycznego.

 

Z TYMI WSZYSTKIMI DYSFUNKCJAMI SKUTECZNIE MOŻNA PRACOWAĆ TECHNIKAMI OSTEOPATYCZNYMI. NIE WARTO CZEKAĆ Z PODJĘCIEM LECZENIA.

 

 

Na co zwrócić uwagę?

Niemowlęta z ułożeniową plagiocefalią śpią preferencyjnie z głową zwróconą w jedną stronę i będzie to strona spłaszczenia potylicznego. Trudności z karmieniem albo trudności z karmieniem piersią albo butelką z obu stron również wkazywac będą na dysfunkcje spowodowane trudnościami z obracaniem głowy w obie strony. Często występują również zaburzenia towarzyszące, takie jak niedomykalność ust, kolka lub zaburzenia snu. Zapalenie ucha środkowego może być częścią obrazu, jeśli dziecko ma ponad 3 miesiące.

 

 

Jak wygląda wizyta?

Podczas zbierania historii bada się wygląd, postawę i zakres ruchu niemowlęcia. Obserwując dziecko, osteopata ocenia, jaka dysfunkcyjna mechaniczna powoduje plagiocefalię. Gdzie jest dysfunkcja? Czy tylko w odcinku szyjnym, czy dysfunkcja pochodzi z odcinka piersiowego, miednicy a może z samej czaszki?

Po obserwacji osteopata delikatnie dotyka (palpuje) główkę dziecka, szukając zagłębień, wybrzuszeń i nierówności konturu. Szwy są badane pod kątem wypukleń, zachodzenia na siebie lub nieregularności kształtu. Na uwagę zasługuje gruby grzbiet nad szwem, który może być oznaką szwu synostotycznego. Palpacja tkanek kostnych daje poczucie gęstości, która może być różna po obu stronach szwu; zwiększona tkliwość jest zwykle proporcjonalna do sił ściskających. Mięśnie potyliczne tylne są oceniane przez badanie dotykowe pod kątem napięcia i asymetrii.

Czego może się spodziewać rodzic?

Dziecko powinno opuścić gabinet z większą swobodą ruchu i większą zdolnością do obracania głowy.

Osteopata dzięki odpowiednio dostosowanym technikom, potrafi modelować czaszkę, wpływać na poprawę rotacji kręgosłupa oraz wpływać na poprawę kształtu podstawy czaszki i ruchomości szwów czaszkowych.

 

 

 

Porady dla opiekunów

Bardzo często rodzice komentują fakt, że spłaszczenie nie było obecne przy urodzeniu i mówią, że nie rozumieją, dlaczego rozwinęło. Aby odnieść sukces w leczeniu plagiocefalii, warto wyjaśnić mechanizm plagioefalii i podkreślić znaczenie udziału rodziców w kolejnych miesiącach. Początkowa asymetria mogła być obecna już przy urodzeniu ale bardzo subtelna i została spotęgowana przez uporczywą preferencję pozycji.

Niezwykle ważne jest zachęcanie dziecka do aktywności, które promują obustronną rotację szyi, a także układanie w pozycji do spania, która unika nacisku na już spłaszczony obszar. Od tego zależy skuteczne leczenie. Właściwą pozycję do spania można uzyskać podnosząc jedną stronę łóżka o około 5 cm. Można to osiągnąć umieszczając zwinięty ręcznik kąpielowy pod całą długość materaca, po stronie spłaszczenia potylicznego. To zachęci niemowlę do odwrócenia głowy w innym kierunku. Zabawki i inne przedmioty przyciągające uwagę, wymuszające obrót głowy dziecka w pozycji leżącej, należy umieszczać po stronie przeciwnej do spłaszczenia potylicznego.

Należy zachęcać dziecko do zabawy w pozycji na brzuchu. Pozycja na brzuchu wzmacnia mięśnie, które przyczepiają się do płaskonabłonkowej części potylicy, pomagając zaokrąglić głowę głowę. Aby pobudzić ciekawość dziecka i otworzyć je na świat, jednocześnie zachęcając do symetrycznego obracania głowy w lewo i prawo, można nosić dziecko przodem do świata, trzymając je w linii środkowej klatki piersiowej. Jedna ręka rodzica powinna podtrzymywać miednicę dziecka, podczas gdy druga ręka dotyka przedniej części tułowia, przytrzymując je na klatce piersiowej rodzica.

Odradza się długotrwałe używanie fotelika samochodowego lub innego podobnego urządzenia do noszenia, ponieważ utrzymuje ono dziecko w utrwalonej pozycji asymetrycznej. Należy ograniczać ssanie kciuka, ponieważ dziecko przyjmuje asymetryczną pozycję podczas ssania preferencyjnie jednego kciuka. Jeśli dziecko ma potrzebę ssania, można zaproponować smoczek.

Karmienie piersią lub butelką powinno odbywać się naprzemiennie z obu stron.

W domu wskazane jest delikatne głaskanie główki dziecka obustronnie, za uszami, w okolicach szwów potyliczno-sutkowych i nad górną linią karkową potylicy. Pomoże to zmniejszyć dysfunkcyjną tkliwość.

 

 

 

 

 

 

 

Wpisy mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią wizyty u pediatry ani innego specjalisty, dlatego wszelkie wątpliwości zawsze skonsultuj z lekarzem, który ma okazję zbadać Twoje dziecko. Dla dobra Twojego Dziecka nie udzielam porad on-line.

 

Żródła:

 

Geme, Joseph St. „Nelson Textbook of Pediatrics

„American Academy of Pediatrics. American Academy of pediatrics task force on infant positioning and SIDS: positioning and SIDS. Pediatrics . 1992;89(6 Pt 1):1120–1126.

Baird LC, et al. Guidelines: congress of neurological surgeons systematic review and Evidence-based guideline for the management of patients with positional plagiocephaly: the role of physical therapy. Neurosurgery . 2016;79:E630–E631.

Bialocerkowski AE, Vladusic SL, Wei Ng C. Prevalence, risk factors, and natural history of positional plagiocephaly: a systematic review. Dev Med Child Neurol . 2008;50(8):577–586.

Collett BR, Gray KE, Starr JR, et al. Development at age 36 months in children with deformational plagiocephaly. Pediatrics . 2013;131:e109–e113.

Collett BR. Helmet therapy for positional plagiocephaly and brachycephaly. BMJ . 2014;348:g2906.

Cummings C. Positional plagiocephaly. Paediatric Child Health . 2011;16(8):493–494.”.

Gatrad AR, Solanki GA, Sheikh A. Baby with an abnormal head. BMJ . 2014;348:f7609.

Glasgow TS, Siddiqi F, Hoff C, et al. Deformational plagiocephaly: development of an objective measure and determination of its prevalence in primary care. J Craniofac Surg . 2007;18(1):85–92.

Huang MH, Gruss JS, Clarren SK, et al. The differential diagnosis of posterior plagiocephaly: true lambdoid synostosis versus positional molding. Plast Reconstr Surg . 1996;98(5):765–774.

Klimo P Jr, et al. Congress of neurological surgeons systematic review and Evidence-based guideline on the management of patients with positional plagiocephaly: the role of repositioning. Neurosurgery . 2016;79:E627–E629.

Kluba S, Kraut W, Renert S, et al. What is the optimal time to start helmet therapy in positional plagiocephaly? Plast Reconstr Surg . 2011;128(2):492–498.

Laughlin J, Lueerssen TG, Dias MS, et al. Prevention and management of positional skull deformities in infants. Pediatrics . 2011;128:1236–1241.”